Hoe politiek gekleurd is ons medialandschap?

•Op basis van een politieke quiz hebben we de socio-economische oriëntatie van Chileense nieuwsbronnen kunnen bepalen.

•De politieke oriëntatie van het medialandschap is aan verandering onderhevig.

•Om de ‘filterbubbel’ te bestrijden moet je niet alleen kijken naar personalisatie-algoritmes, maar ook naar verschillen in oriëntatie binnen het medialandschap.

For English, click here.

Sinds Eli Parisers presentatie “Beware online filter bubbles” in 2011 weten we dat we online grotendeels in een filterbubbel leven: niet alleen Facebook selecteert automatisch de berichten die je ziet op basis van je klikgedrag, ook bijvoorbeeld de zoekresultaten van Google zijn afhankelijk van je locatie, je zoekgeschiedenis en vele andere factoren. Met als gevolg dat je vooral informatie ziet die past in je eigen gedachtenstraatje en (te) weinig andere meningen.

Ook traditionele media maken een selectie van het nieuws dat ze bieden. Het is algemeen bekend dat bijvoorbeeld de Volkskrant een enigszins links georiënteerde krant is en dat Trouw veel aandacht heeft voor beschouwing en religie, en dat mensen vaak een krant kiezen die bij hun eigen oriëntatie en interesses past. Minder bekend is hoe politiek gekleurd het nieuws is dat je vindt in de vele regionale dagbladen en het almaar groeiende aantal van online nieuwsportals, waaronder bijvoorbeeld de NOS en RTL Nieuws, maar ook bijvoorbeeld FOK en GeenStijl, of – internationaler – Breitbart.

Helaas hebben we nog geen onderzoek naar de gekleurdheid van de Nederlandse media gedaan, maar wel naar die van de media in Chili. Met een aantal verrassende resultaten die ook voor ons medialandschap en onze persoonlijke, gepersonaliseerde nieuwsconsumptie relevant zijn.

Een quiz om de oriëntatie van nieuwsbronnen te bepalen

We hebben 269 Chileense nieuwsbronnen onderworpen aan een geautomatiseerde versie van de World’s Smallest Political Quiz (afgekort tot PolQuiz), een populaire quiz die bestaat uit slechts tien vragen, op basis waarvan je wordt gepositioneerd in een socio-economisch spectrum: links of rechts, libertariër of fan van een sterke overheid, of ergens in het midden.

De tien vragen worden door de nieuwsbronnen automatisch ‘beantwoord’ op basis van bijna twee miljoen tweets die we hebben verzameld uit de periode oktober 2015 tot en met juni 2016. In deze tweets hebben we gezocht naar (Spaanstalige) steekwoorden die direct te maken hebben met de vragen in de PolQuiz, zoals bijvoorbeeld ‘censura’, ‘libertad’, ‘prensa’, ‘discurso’, ‘expresion’ als antwoord op de stelling “De overheid mag geen censuur uitoefenen op individuele personen, pers, andere media of het internet”. De verzameling gevonden tweets hebben we uitgebreid door de in deze tweets meest gebruikte steekwoorden toe te voegen aan de eerste verzameling steekwoorden. De uiteindelijke collectie hebben we handmatig en met automatische beslisbomen geclassificeerd als ‘mee eens’, ‘neutraal’ en ‘niet mee eens’.

De absolute en relatieve oriëntatie van nieuwsbronnen

Zoals te zien is in onderstaand plaatje is de economische score van de meeste nieuwsbronnen aan de linkerkant van het spectrum, op het sociale/persoonlijke vlak zijn de nieuwsbronnen meer gebalanceerd, met een zekere neiging naar het libertarisme. Dit komt overeen met de oriëntatie van de Chileense regering tot 2018, met president Michelle Bachelet van de socialistische partij en een belangrijke rol voor de christelijk-democratische partij.

Het medialandschap in Chili in 2015-2016

Gek genoeg is de neiging naar links-libertarisch niet te herkennen als je kijkt naar de publieke perceptie van de nieuwsbronnen. Deze perceptie hebben we afgeleid uit de Wikipediapagina's en/of de officiële websites van de nieuwsbronnen, en dit lijkt een veel gedifferentieerder beeld te geven. Als je de nieuwsbronnen uit het plaatje hierboven, die grotendeels linksboven geconcentreerd zijn, echter over het hele spectrum uitspreidt, dan blijkt de relatieve positie wél overeen te komen met de publieke perceptie. Dit is ook het geval als je een klein deel van de tweets verwijdert of een vraag uit de PolQuiz vervangt.

Met andere woorden: de algemene oriëntatie van het medialandschap anno 2015-2016 is links-libertarisch, maar deze oriëntatie is niet te merken in de publieke perceptie van de nieuwsbronnen. Wel komen de gemeten relatieve verschillen tussen de verschillende nieuwsbronnen overeen met de publieke perceptie: sommige kranten zijn linkser of rechtser dan andere kranten.

Overeenkomst tussen de oriëntatie van de huidige regering en de nieuwsbronnen

Zoals eerder opgemerkt, was het medialandschap in 2015-2016 links-libertarisch, net zoals de oriëntatie van de regering. Echter, in de periode ervoor had Chili een rechts-conservatieve regering onder leiding van Sebastian Piñera, die overigens in 2018 opnieuw als president is gekozen. Om het medialandschap onder beide regeringen te kunnen vergelijken, hebben we een nieuwe collectie van goed 16.000 tweets verzameld, afkomstig van 186 Chileense nieuwsbronnen, en deze onderworpen aan de PolQuiz. Het resultaat ziet er geheel anders uit: de oriëntatie is meer in lijn met de regering daarvoor.

Het Chileense medialandschap in 2010-2011

Een uitzondering hierop vormt El Mercurio, een van de grootste mediagroepen in Chili. Wij vermoeden dat de reden hiervoor is dat deze mediagroep vanwege de grootte onafhankelijker en stabieler is qua oriëntatie.

Dat er een inhoudelijke link is tussen de politieke oriëntatie van een nieuwsbron en de aandacht die de media aan bepaalde politici of partijen geven, hebben we onderzocht aan de hand van de omstreden abortuswet die in 2017 in Chili is aangenomen. De meer links-libertarisch georiënteerde kranten berichten meer over politici die voor de wet hebben gestemd en negatiever over politici die ertegen hebben gestemd – omgekeerde effecten zijn waar te nemen bij rechts-conservatieve kranten. Uit een enquête onder 54 Chilenen blijkt dat deze kleuring in de berichtgeving duidelijk wordt waargenomen.

Welke conclusies kun je uit dit onderzoek trekken?

Met de PolQuiz hebben we een eenvoudige, objectieve methode geïmplementeerd om nieuwsbronnen in een socio-economisch spectrum te plaatsen. De resultaten komen overeen met de publieke perceptie, met de kanttekening dat het algehele medialandschap na de wisseling van een rechts-conservatieve regering naar een links-libertarische regering een soortgelijke verschuiving liet zien. Hierbij moet worden opgemerkt dat deze verschuiving niet noodzakelerwijs moet worden geïnterpreteerd als een (financiële of politieke) afhankelijkheid tussen de media en de regering, maar als een correlatie die waarschijnlijk vooral wordt veroorzaakt door de veranderde politieke agenda en de daarmee samenhangende thema’s waarover wordt bericht – zoals de abortusdiscussie in Chili.

Online stijgt het aantal nieuwsbronnen, variërend van officiële en serieuze media tot niet-serieuze blogs en sites die met tendentieuze, politiek gekleurde berichten – waaronder ook propaganda en fake news vallen – de publieke opinie proberen te beïnvloeden. Zoals aan het begin van dit artikel al besproken, leveren gepersonaliseerde nieuwsaggregators, waaronder de newsfeed op Facebook, grotendeels berichten die overeenkomen met het wereldbeeld van een gebruiker, de zogenoemde filterbubbel.

Zeker in deze roerige tijd, waarin woorden als manipulatie, propaganda en fake news regelmatig worden gebezigd, is het belangrijk dat consumenten begrijpen hoe hun eigen, gepersonaliseerde medialandschap gekleurd is en hoe ze actie kunnen ondernemen om ongewilde effecten als de filterbubbel tegen te gaan. In de politiek en in de onderzoekswereld wordt hierbij vooral gekeken naar de invloed van de algoritmes die door Facebook, Google en andere aggregators worden gebruikt.

Uit ons onderzoek blijkt dat hierbij óók moet worden gekeken naar de algehele oriëntatie van het medialandschap, die – zoals we hebben gezien - kan verschuiven. Daarnaast is er de behoefte aan instrumenten zoals de PolQuiz om de socio-economische en politieke oriëntatie van niet-mainstream nieuwsbronnen (al dan niet met een bepaalde politieke agenda) voor de consument transparant te maken.

Download de publicatie hier: Elejalde E, Ferres L, Herder E (2018) On the nature of real and perceived bias in the mainstream media. PLoS ONE 13(3): e0193765.

Eelco Herder

28-03-2018

An English version of this article can be found here.